Kilka słów o renesansie

Renesans, inaczej zwany odrodzeniem – epoka w historii kultury europejskiej, obejmująca przede wszystkim XVI wiek, określany często jako „odrodzenie sztuk i nauk”. W Polsce ten okres często nazywany jest „Złotym Wiekiem”, ponieważ państwo polsko-litewskie było wtedy jednym z największych państw Europy, potęgą polityczną, militarną i ekonomiczną, dostawcą drewna i produktów rolnych do zachodniej Europy.

Poznaj znane postacie doby renesansu

Leonardo da Vinci – włoski renesansowy artysta i uczony: malarz, rzeźbiarz, architekt, inżynier, a także odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca, geolog, filozof, muzyk, pisarz. Leonardo da Vinci często często jest określany jako archetyp „człowieka renesansu”. Powszechnie uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i za najwszechstronniej utalentowaną osobę w historii. Jego najbardziej znane dzieła to: „Mona Lisa” i „Ostatnia Wieczerza”.

Sofonisba Anguissola – włoska malarka epoki renesansu. Sofonisbie udało się osiągnąć więcej niż ktokolwiek by przypuszczał. Będąc kobietą, mając utrudnione warunki edukacji i rozwoju, osiągnęła dokładnie tyle samo, co malarz-mężczyzna. Dokonania Anguissoli zyskały uznanie malarza i rzeźbiarza renesansowego Michała Anioła. Wśród znanych jej dzieł można wyróżnić jej liczne autoportrety, jak ten z 1554 roku oraz obraz „Gra w szachy”, na którym przedstawiła swoje młodsze siostry.

Rafael Santi – włoski malarz i architekt. W swoich wielkich dziełach starał się pogodzić wartości chrześcijańskie z optymizmem epoki odrodzenia oraz z pogańską filozofią antyczną, odkrywaną przez ludzi renesansu. Już za życia został okrzyknięty geniuszem, a po jego śmierci opłakiwali go w swych wierszach wybitni poeci. Jest znany z licznych przedstawień Madonny.

Properzia de’ Rossi – włoska rzeźbiarka doby renesansu. Będąc kobietą renesansu, uczyła się malarstwa, muzyki, tańca, poezji i literatury klasycznej oraz rysunku pod okiem Marcantonio Raimondi. Swoją ekspresję wyrażała w rzeźbie: początkowo rzeźbiąc małe, misternie wykończone dzieła sztuki na przeciętych pestkach brzoskwini, moreli i wiśni. W wieku ok. 30 lat de’ Rossi zaczęła tworzyć rzeźby w większej skali. Jej najbardziej znanym dziełem jest „Józef i żona Potifara”.

Michał Anioł – włoski rzeźbiarz, malarz, poeta i architekt epoki odrodzenia. Uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów w dziejach świata. Główny temat rzeźb Michała Anioła stanowiła postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens. Zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac niedokończonych. Autor między innymi fresków w kaplicy Sykstyńskiej. Wśród rzeźb najbardziej znane są „Pietà” i „Dawid”.

Caterina van Hemessen – była flamandzką malarką renesansową. Jest pierwszą autorką autoportretu artysty pracującego przy sztaludze. Znana jest głównie z serii niewielkich portretów kobiecych wykonanych na przełomie lat 40. i 50. XVI wieku. Portrety Van Hemessen charakteryzują się realizmem. Przedstawione postacie na jej obrazach najczęściej siedzą, a ich spojrzenia rzadko spotykają się z oczami oglądającego. Przez całe życie doskonaliła technikę miniatur, tworząc niewielkie portrety dla najważniejszych rodzin w Holandii. Jej najbardziej znane dzieła to: „Portret kobiety w stroju z XVI”, „Kobieta przy wirginale”, oraz „Autoportret” z 1548 roku.

Mikołaj Rej – polski poeta i prozaik renesansowy, tłumacz, a także polityk i teolog ewangelicki, wójt urzędowski, poseł na Sejm I Rzeczypospolitej. Za swoją misję uznawał edukację narodu, ukazanie harmonii człowieka i natury. Jego zdaniem „człowiek naturalny” powinien mówić i pisać w swoim ojczystym języku. Najbardziej charakterystyczną cechą indywidualną języka Mikołaja Reja jest częste posługiwanie się zdrobnieniami. Najbardziej znane dzieła to: „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem”, „Zwierzyniec” i „Źwierciadło”. 

Concerto delle donne – była to grupa profesjonalnych śpiewaczek późnego włoskiego renesansu, głównie na dworze w Ferrarze we Włoszech. Ich charakterystyczny styl kwiecistego, bogato zdobionego śpiewu przyniósł prestiż Ferrarze i zainspirował kompozytorów tamtych czasów. W skład grupy wchodziły: Laura Peverara, Anna Guarini, Livia d’Arco oraz Tarquinia Molza. Największą innowacją muzyczną Concerto delle donne było zwielokrotnienie ozdobnych górnych głosów, od jednego głosu śpiewającego zdrobnienia nad instrumentalnym akompaniamentem do dwóch lub trzech głosów śpiewających różne zdrobnienia naraz.

Mikołaj Kopernik – polski polihistor (polihistor czyli osoba posiadająca rozległą wiedzę z wielu różnych dziedzin, encyklopedysta): prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, zajmujący się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią. Bywa też nazywany fizykiem i filozofem. Autor dzieła „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”), które przedstawia szczegółowo jego wizję Wszechświata.

Maddalena Casulana – była włoską kompozytorką, lutnistką i śpiewaczką późnego renesansu. Stworzyła wiele madrygałów. Jej styl jest umiarkowanie kontrapunktyczny i chromatyczny, przywodzący na myśl niektóre wczesne dzieła Marenzia, a także wiele madrygałów Philippe’a de Monte. Jej linie melodyczne są śpiewalne i uważne na tekst. Casulana preferowała dramatyczny dialog w swoich polifonicznych utworach wokalnych. Świadczy o tym jej madrygał „Morte – Che vôi – Te Chiamo?”, w którym zamienia różne głosy, aby podkreślić pytania i odpowiedzi zawarte w tekście. Jest pierwszą kompozytorką, której w historii muzyki zachodniej wydrukowano i opublikowano całą książkę z jej muzyką.

Jan Kochanowski – polski poeta epoki renesansu, tłumacz, prepozyt kapituły katedralnej poznańskiej w latach 1564–1574, poeta nadworny Stefana Batorego w 1579 roku, sekretarz królewski Zygmunta Augusta, a następnie wojski sandomierski w latach 1579–1584. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie i poetę, który najbardziej przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego. W swojej twórczości łączył inspiracje pochodzące z różnych nurtów filozoficznych. Jego najbardziej znane dzieła to „Treny”, „Odprawa posłów greckich” oraz zbiór pieśni.

Argula von Grumbach – była bawarską pisarką i szlachcianką, która od początku lat 20. XVI wieku zaangażowała się w debaty o reformacji protestanckiej w Niemczech. Jako jedna z nielicznych kobiet w tamtym czasie otwarcie wypowiadała swoje poglądy, jej pisma budziły kontrowersje i często stawały się bestsellerami, a dziesiątki tysięcy egzemplarzy jej listów i wierszy były w obiegu w ciągu kilku lat od ich publikacji. Wykorzystała również swoją rozległą wiedzę z pism świętych, aby poprzeć swoje argumenty.

Lucas Cranach Młodszy – niemiecki malarz i projektant drzeworytów. Był synem słynnego wówczas artysty Lucasa Cranacha Starszego. Cranachowie specjalizowali się zarówno w obrazach o tematyce religijnej i mitologicznej, jak też w portretach. Lucas Cranach Młodszy przez długi czas pozostawał w cieniu ojca, a jego twórczość postrzegana była jedynie jako kontynuacja stylu wypracowanego przez mistrza. Dopiero ostatnio zaczęto doceniać go jako samodzielnego twórcę, który wniósł własny wkład w sztukę niemiecką XVI wieku. Wykonał on „Miniatury portretowe rodziny Jagiellonów”.

Lucrezia Marinella – włoska poetka i pisarka przełomu renesansu i baroku. Zabrała głos w ogólnoeuropejskiej dyskusji na temat pozycji kobiet w społeczeństwie, tzw. querelle des femmes, publikując w 1600 r. traktat prozą „Szlachetność i doskonałość kobiet oraz słabości i przywary mężczyzn”. Opublikowała liczne utwory o charakterze religijnym, dydaktycznym i mitologicznym zarówno wierszem, jak i prozą. Do bardziej znanych jej dzieł należą „Colombasacra” („Święta gołębica”), epos poświęcony chrześcijańskiej męczennicy – Colombie, „Amore innamorato e impazzito” („Amor Zakochany i oszalały”).

Władczynie i władcy Polski w czasie „Złotego Wieku”

Zapoznaj się ze scenariuszami warsztatów, pobierz plik i przeprowadź swoje własne warsztaty artystyczno-historyczne!

Królewski Street Art
Zrób sobie królową!
Warsztaty collage’u

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Tworzenie zwierząt renesansowych
Warsztatu szablonu/drzeworytu
Pejzaż renesansowy

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Autorka: Anna Kaszuba-Dębska

Nie tylko korony – co nosiły polskie królowe
Co to są arrasy, wiedzą tylko asy!
Testament królowej/króla

Autorka: Anna Kaźmierak

Autor: Robert Trojanowski

Autorka: Helena Stiasny

Dwie królowe blisko żyły, lecz się bardzo nie lubiły

Autorka: Katarzyna Vanevska